De Tripartiete Beginselverklaring van de IAO betreffende multinationale ondernemingen (hierna MNO-verklaring) is het enige IAO-instrument dat ondernemingen directe richtsnoeren geeft.
Ze werd in 1977 aangenomen door regeringen en vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties van over de hele wereld, en naderhand geregeld geactualiseerd teneinde nieuwe economische realiteiten te weerspiegelen.
In 2017 heeft de Raad van Bestuur van het IAB unaniem een herziene versie van deze Verklaring aangenomen, rekening houdend met grotere investeringen en meer internationale uitwisselingen, met de ontwikkeling van mondiale voorzieningsketens, alsook met ontwikkelingen binnen en buiten de IAO, met name de aanneming van nieuwe internationale arbeidsnormen, de richtsnoeren inzake ondernemingen en mensenrechten van de Verenigde Naties en het Programma voor Duurzame Ontwikkeling tegen 2030.
De Nationale Arbeidsraad wil die recente ontwikkelingen integreren en zijn centrale rol voor de IAO-instrumenten consolideren en heeft zich daarom, in het raam van zijn advies nr. 2.203 van 3 maart 2021, voorgenomen een kader in te voeren om de bevordering van de MNO-verklaring versterkt op te volgen, alsook werkingsregels om de concrete uitvoering ervan te garanderen.
Daartoe keurt de Raad jaarlijks een actieplan goed. Daarin wordt zodoende concreet vorm gegeven aan de betrokkenheid van de sociale partners in het proces rond de bevordering van de MNO-verklaring en de instrumenten om die te promoten.
I. De Verklaring – Doelstelling
Deze Verklaring heeft tot doel multinationale ondernemingen ertoe aan te sporen positief bij te dragen tot de economische en sociale vooruitgang en te zorgen voor waardig werk voor allen, alsook de problemen die hun verschillende activiteiten kunnen veroorzaken, tot een minimum te beperken en op te lossen.
II. De Verklaring – Actiegebieden
Op de website van de IAO staat ook een specifiek instrument dat de diepe oorzaken van kinderarbeid wil aanpakken en melding maakt van de specifieke begeleiding op dat vlak, die is opgenomen in de Verklaring betreffende multinationale ondernemingen.
III. De Verklaring – Werkingsinstrumenten
De IAO beschikt over werkingsinstrumenten om de goede werking van de MNO-verklaring te garanderen.
Het jaarlijks nationaal actieplan dat werd uitgewerkt door de Nationale Arbeidsraad moet de betrokkenheid van de sociale partners in het proces rond de bevordering van de MNO-verklaring en de desbetreffende instrumenten, concretiseren (promotie, dialoog tussen de onderneming en de vakbonden en de interpretatie ervan).
1. Promotie
Verschillende niveaus van actoren zijn betrokken bij het promoten van de MNO-verklaring, te beginnen met de Raad van Bestuur van de IAO en het IAB. De follow-up gebeurt ook op regionaal niveau, maar het is op nationaal niveau, meer bepaald door middel van tripartiet aangewezen nationale contactpunten, dat concretere acties opgezet kunnen worden.
Voor België hebben de organisaties die lid zijn van de Nationale Arbeidsraad, de wens uitgedrukt dat de Raad die rol van contactpunt kan vervullen en er werd dan ook een kader uitgewerkt om de promotie van de MNO-verklaring versterkt op te volgen.
Er zijn twee instrumenten waarover de IAO beschikt om de promotieacties te ondersteunen:
- Technische bijstand garanderen aan de lidstaten
De algemene strategie en de voornaamste activiteiten om het instrument te promoten, bestaan in eerste instantie uit algemene bijstand op nationaal niveau aan regeringen, werkgevers en werknemers.
- Oprichting van een IAB-helpdesk voor ondernemingen om informatie te geven over de acties en die te oriënteren.
De IAB-helpdesk biedt specifiekere bijstand aan ondernemingen, alsook aan vakbonden en andere relevante actoren, in verband met de toepassing van de internationale arbeidsnormen en de principes van de MNO-verklaring in de activiteiten van de ondernemingen.
Daartoe wordt een website voor vragen in verband met de MNO-verklaring ter beschikking van de verschillende actoren gesteld (http://www.ilo.org/declarationemn).
Die site is per onderwerp ingedeeld met vragen/antwoorden, instrumenten en middelen, opleidingsmogelijkheden, deelname door middel van ondernemingsplatformen van de IAO – om hen te helpen de principes van de MNO-verklaring in te praktijk te brengen (ongeveer 35.000 bezoekers/maand). Het International Training Center (ITC) biedt onder meer een gratis e-learningmodule aan voor geïnteresseerden, waarin een inleiding tot die Verklaring wordt gegeven.
De helpdesk stelt ondernemingen eveneens een instrument voor zelfevaluatie ter beschikking dat de Internationale Werkgeversorganisatie (IWO) gezamenlijk met de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) heeft ontwikkeld.
Dankzij die referentiegids kunnen ondernemingen zelf evalueren in welke mate ze in overeenstemming zijn met de Verklaring betreffende multinationale ondernemingen.
2. Dialoog tussen de onderneming en de vakbonden
De IAO biedt ondernemingen en vakbonden de mogelijkheid gebruik te maken van haar diensten zodat ze kwesties van wederzijds belang op neutraal terrein kunnen bespreken.
Op de IAO-website is een document beschikbaar waarin een aantal vragen over dat werkingsinstrument van de MNO-verklaring worden gebundeld.
3. Interpretatieprocedure
De Tripartiete Verklaring bevat een procedure voor een verzoek om interpretatie in geval van een geschil over de betekenis of de toepassing van de bepalingen ervan. Indien er geen overeenstemming is over hoe de principes van de MNO-verklaring geïnterpreteerd moeten worden, kan het IAB de knoop doorhakken.
Deze procedure bevordert de toepassing van de bepalingen van die verklaring in feitelijke situaties.
IV. De MNO-verklaring, één van de schakels voor MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen)
De Verklaring moet ook worden gezien in samenhang met andere instrumenten die het gedrag van ondernemingen bepalen, zoals de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, het "United Nations Global Compact", het VN-kader en de VN-richtlijnen voor ondernemingen en mensenrechten, en de ISO26000-norm.
V. Recente uitingen van de Nationale Arbeidsraad
- Advies nr. 2.203 van 3 maart 2021 betreffende de bevordering van de tripartiete beginselverklaring over de multinationale ondernemingen – Voorstel van kader
- Advies nr. 2.243 van 28 september 2021 betreffende de bevordering van de tripartiete beginselverklaring over de multinationale ondernemingen – Actieplan 2021
- Advies nr. 2.293 van 24 mei 2022 betreffende de bevordering van de tripartiete beginselverklaring over de multinationale ondernemingen – Actieplan 2022
- Advies nr. 2347 van 24 januari 2023 betreffende de bevordering van de tripartiete beginselverklaring over de multinationale ondernemingen – Actieplan 2023
- Deelname aan het SDG-Forum in september 2021: Presentatie door mevrouw Lieve Verboven, directrice van het Verbindingsbureau – Brussel
VI. Aanvullende informatie
- Tripartiete beginselverklaring betreffende multinationale ondernemingen en sociaal beleid
- FOD Economie en meer bepaald, het nationaal contactpunt (NCP) voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, dat de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen op Belgisch niveau moet promoten; waar mogelijk en indien nodig kunnen in partnerschap met de FOD Werkgelegenheid gemeenschappelijke acties worden opgezet voor het promoten van de Tripartiete beginselverklaring betreffende multinationale ondernemingen, om competenties te bundelen.